امام صادق (ع) : "این دو (گرما و سرما) باعث پایداری و استحکام بدنها می گردند. تأمل کن که چگونه یکی از آن دو به تدریج وارد دیگری می شود و آن دیگری اندک اندک کم می شود و دیگری آرام آرام افزوده می شود تا هر یک به منتهی درجه خود در فزونی و کاستی برسند؛ اگر یکی از آن دو ناگهان وارد دیگری می شد باعث بیماری و صدمه به بدن ها می شد."

فصل زیبای بهار با تغییرات شگرف در طبیعت همراه است . این تغییرات بر جسم و روان انسان نیز تاثیرگذار است. با ما همراه باشید تا از تاثیرات طبیعت بر انسان با سخن بگوییم. 

  
انسان موجودی تأثیرپذیر است و شخصیت او علاوه بر عوامل ژنتیکی ، تحت تأثیر دو محیط قرار دارد: یکی محیط اجتماعی که شامل خانواده و مدرسه و دوستان می شود؛ و دیگری محیط جغرافیایی که شامل بلندی ها و پستی ها، کوه ها و دشت ها، چگونگی تابش نور خورشید و کیفیت آب و هواست. موقعیتهای جغرافیایی محیط زیست، هر کدام شرایط خاصی را در تن و روان آدمی فراهم می آورند. به عنوان مثال ابن سینا فیلسوف مسلمان ایرانی ، کوهستانی بودن منطقه سکونت انسان را سبب چالاکی و دلیری دانسته و بر این باور است که پستی منطقه سکونت، افسردگی و بیماری را در پی دارد. وی ساکنان مناطق مرتفع و کوهستانی را نیرومند و قوی بنیه می دانست. او همچنین مردم مناطق مرطوب را به زیبارویی توصیف کرده است و متذکر می شود که روحیه و حالات و رفتار مردم مناطق خشک کاملاً بر عکس حالات و رفتار مردم مناطق مرطوب است. مورخ مشهور ابن خلدون، نیز بر این باور است که ساکنان مناطق معتدل که از حرارت سوزان و سرمای شدید در امانند از نظر خُلق و خوی و صورت و سیرت در اعتدال قرار دارند . افراط و تفریط در زندگی آنان کمتر و آبادانی و عمران در مناطق آنان بیشتر است.

تاثیرات طبیعت تا بدان حد است که با تغییر فصل های سال نیز جسم و روان انسان دچار تغییراتی می شود. به عنوان مثال تحقیقات نشان داده است که در فصل بهار کسانی که اختلالات روانی دارند، خُلق و خوی بهتر و طبیعی تری پیدا می کنند. تنوع رنگ‌ها در فصل بهار نیز بر روحیه و رفتار انسانها تاثیر‌گذار است. آسمان آبی، زمین سبز، گل‌های رنگارنگ و شکوفه‌های زیبا ، هر یک به تنهایی می ‌توانند تاثیرات مطلوبی بر روح و حتی جسم انسان بگذارند. دکتر ابراهیمی مقدم روان شناس ایرانی می گوید: 
"همان‌طور که دیده می‌شود چهار رنگ مهم یعنی آبی، سبز، قرمز و زرد، در فصل بهار به وفور در اطراف ما یافت می‌شود که این رنگ‌ها نیز خود تاثیرات چشمگیری بر روحیه و خُلق و خوی ما دارند. رنگ آبی آسمان احساس آرامش، رضایت‌، ملایمت طبع و عشق و محبت را به وجود می‌آورد. رنگ سبز حس تعلق و عزت نفس را بالا می‌برد. رنگ قرمز حس آرزومندی و امیدواری، هیجان‌پذیری و تمایلات خاص درونی را بر می انگیزد و بالاخره نور زرد رنگ خورشید و شکوفه‌های زیبا احساس سرزندگی، آینده‌نگری، نشاط و نیروی ابتکار را به وجود می‌آورد. رنگ‌های موجود در طبیعت بهاری موجب ایجاد حس خشنودی و محبت ، اظهار وجود، فعالیت ، موفقیت و امید می‌شوند که همگی از صفات پسندیده‌ای است که همیشه سعی در پرورش آنها داریم."

براستی که در فصل زیبای بهار ، گوش دادن به موسیقی‌ طبیعت که از لابه‌لای شاخه‌های درختان به گوش می‌رسد و یا شنیدن آواز دلنشین پرنده‌ها و صدای موزون رودخانه‌های جاری در دل طبیعت، می‌تواند هر انسانی را به شوق آورد .شاید به همین دلیل است که خیلی از شعرا و هنرمندان با رفتن به دل طبیعت بهاری، الهام‌های زیبایی از آن گرفته‌اند که منشا اثرهای بسیار ارزنده بوده است. 

طبیعت و تاثیرات آن موضوعی است که مورد توجه آموزه های اسلامی نیز قرار داشته است. در این مورد آیات و روایات متعددی به چشم می خورد. به عنوان مثال ، آب در اسلام از اهمیت خاصی برخوردار است. به تعبیر قرآن ،آب مایه ی حیات همه موجودات است؛ و به تعبیر امام صادق ( ع ) طعم آب، طعم زندگی است . نگاه مسلمانان به آب، نگاهی سرشار از قداست و پاکیزگی است. آب مایعی است که زمینه ارتباط آنان با معبودشان را فراهم می سازد. در اسلام هیچ کس نمی تواند در آستان مقدس خداوند به نماز بایستد مگر این که با آب خود را شستشو دهد که به نام وضو و غسل خوانده می شود. هیچ مسلمانی نمی تواند به طواف خانه خدا بپردازد جز آن که زمینه آن را با آب فراهم آورده باشد و نیز تماس با خط کتاب آسمانی قرآن جایز نیست مگر آن که شخص قبلاً با زلال آب، پاکیزه شده باشد. آب نه تنها جسم را شستشو می دهد که حالتی معنوی در آدمی ایجاد می کند که زمینه ساز و مهیاکننده راه یافتن به حریم مقدسات دینی می شود. قرآن و روایات آب را با ویژگی «طَهور» یعنی پاک و پاکیزه توصیف می کنند .

از دیگر آثار طبیعت بر جسم و روان انسان می توان به تاثیرات هوا اشاره کرد. ابن سینا در معرفی هوای خوب و بد چنین می گوید:
«هوای خوب و مطلوب هوایی است که آزاد باشد و مواد خارجی از قبیل بخار و دود با آن نیامیخته باشد و همچنین در بین دیوارها و سقف محبوس نباشد و آن در صورتی است که تباهی فراگیر بر هوا عارض نشده باشد وگرنه هوای جاهای سرپوشیده سالم تر است." 
وی در مورد هوای آلوده می گوید: "هوای آلوده تنفس را تنگ می کند و اخلاط را فزونی می بخشد. وجود هوای آلوده را با دو علامت می توان تشخیص داد: نخست این که در چنین هوایی ستاره های کوچک در آسمان به زحمت دیده می شوند و دوم این که درخشندگی ستارگان درخشان کاهش می یابد."
دربیانات پیامبر (ص) و اهل بیت آن حضرت ،به سودمندی های فراوان هوای گرم و هوای سرد در طول سال اشاره شده و نیز در قرآن و روایات «بادها» با اهمیّت تلقی شده اند . از حضرت علی (ع) در مورد آثار هوای هر فصل چنین آمده است:
«در اولِ سرما (پاییز است و ) از آن پرهیز کنید و در آخرش (که طلیعه بهار باشد) به استقبال آن بروید . در پاییز خود را بپوشانید و در طلیعه بهار از لباس های خود کم کنید؛ زیرا سرما با بدن ها آن کند که با درختان می کند. اولِ سرما برگ ها را ریخته و درختان را خشک می کند و آخرش می رویاند و درختان را به برگ و بار می آورد.»
ابن ابی الحدید در شرح این سخن ، مواجه شدن بدن را با سرمای ابتدای پاییز به انسانی تشبیه می کند که ناگهان از مکان بسیار گرم به خانه بسیار سرد وارد شود ولی مواجهه با سرمای طلیعه بهار، موجب ضرر نیست؛ زیرا بدن با سرمای شدیدتری در زمستان خو گرفته است.
امام صادق (ع) نیز در گفتگو با مُفضّل از یاران خود به سودمندی بسیار در وجود سرما و گرما در طول سال اشاره فرموده و آن را سبب عبرت بشر و دلیلی محکم بر تدبیر حکیمانه الهی می داند و می فرماید: 
"ای مفضل به گرما و سرما ، با دیده عبرت بنگر که پیاپی بر این عالم وارد می شوند. این دو دما، با فزونی و کاستی و تعادل باعث شده اند که فصول و تنوع هوا در سال پدید آید و مصالح فراوان را در پی داشته باشند. این دو (گرما و سرما) باعث پایداری و استحکام بدنها می گردند؛ تأمل کن که چگونه یکی از آن دو به تدریج وارد دیگری می شود و آن دیگری اندک اندک کم می شود و دیگری آرام آرام افزوده می شود تا هر یک به منتهی درجه خود در فزونی و کاستی برسند؛ اگر یکی از آن دو ناگهان وارد دیگری می شد باعث بیماری و صدمه به بدن ها می شد."

گیاهان و درختان نیز سهمی بسزا و نقشی بسیار مهم در زندگی بشر دارند. تلطیف هوا، تعادل دمای محیط، حفاظت از خاک و تأمین بخشی از مواد غذایی مورد نیاز انسان، بخشی از سودمندی های فراوان آنهاست. تماشای گیاهان خرّم و سرسبز و نگاه به مناظر جذّاب آن ها از مواردی است که اسلام به آن دعوت کرده است. در برخی از روایات، از تأثیر مناظر سرسبز بر تقویت دیده و بصیرت انسان و زدودن افسردگی ها و از بین رفتن بیماری های روحی و روانی، بحث شده است، و در بعضی دیگر از لذت تماشای گیاهان سخن به میان آمده است. از امام صادق (ع) نقل شده است که یکی از چیزهایی که چهره را نورانی و روشن می کند ، تماشای گیاهان خرّم و سرسبز است.
از مجموع روایات در این مورد چنین نتیجه می گیریم که هر گاه آدمی خرّمی گیاهان و درختان سرسبز را تماشا کند،غرق در سرور و لذت می شود و روان وی آرام و جانش به تازگی و طراوت می گراید. پس فرصت بهار را برای داشتن جسمی سالم و روانی با نشاط ، از دست ندهیم .